VERGİ UYUŞMAZLIĞI
Vergi idaresi ile vergi mükellefi arasında vergi dolayısıyla ortaya çıkan hukuki anlaşmazlıklardır.
Vergilendirme İşleminin Hukuka Aykırılığı
1- Yetki Yönünden: Konu – Yer – Zaman olarak üçe ayrılır:
a) Konu: Yasalarca belirlenmiş kararların hangi idari makam veya merciilerce alınabileceği anlaşılır. Mesela, Belediye yetkisi içindeki emlak vergilerini Gelir Vergisi Dairesi yürütemez.
b) Zaman: Karar alacak yetkilinin görevde olması gerekir, izili olması halinde alacağı karar zaman yönünden hukuka aykırı olacaktır.
c) Yer: Kararın alınacağı coğrafi alanı kasdetmektedir. G.V.K.’na göre genel kural mükellefin ikametgahının olduğu yer vergi dairesi yetkilidir(istisnaları mevcuttur).
Kısaca, yetkili idari makam/merciideki görevli kişi tarafından görevinin başında olduğu dönemde, coğrafi görev alanı içinde aldığı kararların hukukiliği yönünden değerlendirilmesidir.
2- Konu Yönünden:
Verginin konusu, verglendirme işleminin uygulanacağı iktisadi unsurdur. Neyin üzerinden vergi alınacağı kanunla belirlenir, onun dışındaki unsurlardan vergi alınamaz.
3- Şekil Yönünden:
İşlemin kesin ve yürütülmesi zorunlu hale gelinceye kadar yapılması gereken hazırlık, inceleme… gibi unsurları ifade eder.
4- Sebep Yönünden:
İşlemin yapılmasına neden olan hukuki durum ve maddi olaya “sebep” denir. İkiye ayrılır:
a) Hukuki sebep: Yürürlükteki kanun hükmü.
b) Maddi sebep: Vergiyi doğuran olay.
Her iki durumun hukuka uygun olması gerekir ki buna “tipiklik” denir. Mesela, serbest meslek kazançlarında “ elde etme” esas olup, elde edilen kazanç vergiye tabiidir.
Vergi İncelemeleri
Vergilendirme, mükelleflerin beyan ettikleri matrah üzerinden yapılır. Fakat bazen vergi incelemesi yapılabilir. Defter, kayıt ve belgeler ile gerekirse, karşı kayıtlar, muhasebe dışı unsurlar… da incelenebilir. İnceleme sonucu “vergi inceleme raporu” hazırlanır. Rapora ya da rapora dayalı “takdir olunan matrah” üzerinden vergilendirme yapılır. Mükellefin bu rapor ya da rapora dayalı takdir edilen matrahın gerçeğe aykırı olduğunu iddia edebilir.
İnceleme yapılırken, mükellef lehine olan hususlar da dikkate alınmalıdır.
Bazı incelemeler sırasında mükellef, satışa ilişkin faturayı gerçek bedelin altında düzenleyebiliyor ya da müşteriye verdiği fatura ile kendisine sakladığı sureti uyumsuz olabiliyor. Bu durumda vergi memuru tespit ettiği durulara dayanarak kıyas yoluyla tüm işlemlerin böyle yapıldığı şeklinde yorumlayıp matrah farkı çıkarabilir ve mükellef de buna itiraz edebilir. Mükellef alıcılar nezdinde “karşıt inceleme” yapılmasını, “fire” durumunun daikkaye alınmasını, “randıman” hesabı yapılmasını… talep edebilir. Ya da mükellefler giderlerini gizlmediklerini, belge ve defterler arasında tutarsızlık olamdığını iddia ederek itiraz edebilirler.
Hatalı Vergi Tarhiyatı ve Ceza Uygulaması
Vergilendirmenin hatalı yapılmış olması; hesap hatası, vergiye tabi olmayan iktisadi unsur hakkında vergi kesilmesi, yanlış oran ya da tarife uygulanması, mahsupların yapılmaması, verginin yanlış kişiden istenmesi, vergi döneminde yanlışlık yapılması…gibi.
Matrahın Düşük Beyanı
Vergi dairesi, mükellefin beyanını düşük bulması sebebiyle inceleme memuru ya da takdir komisyonunca ek bir matrah belirlenip istenebilir.
Mesela, gayrimenkul değerinin düşük gösterilmesi gibi bir durumda, vergi dairesi semt, inşaat maliyeti, cinsi yönlerinden hareket ederek rayiç bedel belirleyebilir. Ya da benzer işletme gelirleriyle kıyaslama yapılabilir.
Verginin Ödenmemesi
Verginin hiç ya da vadesinde ödenmemesi de bir diğer uyuşmazlıktır. Mükellefin vegi işlemine, süresine, miktarına itiraz ile uyuşmazlık doğar.
Diğer Nedenler
Yapılan tebliğler, tahsile ilişkin uygulamalar gibi nedenlerle uyuşmazlık doğabilir.
Av. Gülşen YERLİ 